[kobali]

TOHUM VE EKİNİN YEŞERMESİ:

1. Anadoluda tohum ile ilgili eski Türk gelenekleri:

Tohum anlamına gelen en eski Türk deyişi, ekin (evin) sözüdür. Bu deyiş, Uygur çağından itibaren, belki daha önce başlar ve bugüne kadar gelir. Uygurlar, hamile kadınlara da, "evinglig" derlerdi. Anadolunun bir çok yerinde evin, buğday tanesinin içi ve özü için söylenir.

Anadoluda, yine çok yaygın olarak kullanılan diğer eski bir Türk deyişi de, urlug sözüdür. Tohumluk anlamına gelir. Aslında tohum karşılığı olan esas türkçe deyim, ur sözüdür. Bu da değerini, Göktürk çağından itibaren almağa başlar.

Dirsik, dırsık gibi Anadoluda görülen deyişlerin kökleri de pek anlaşılmıyor. Bazı eski Türk sözlüklerinde, tohum, tohumluk, ur anlamına gelen, bir "tüvürşük" sözü de görüyoruz. Bunların aralarında bir benzerlik varsa da, ilgileri hakkında, şimdilik bir şey söylemek, mümkün değildir.

Tana, tene sözleri ise, aslen farsça olmasına rağmen, türkçeye tohum anlamına çok erken çağlarda girmiştir. Bununla beraber Kaşgarlı Mahmud bu deyişin daha çok Uç ve Argu dilleri gibi İran etkileri bulunan Türk lehçelerinde kullanıldığına da, işaret ediyor. Fakat yine aynı söz, aynı anlayış için de, Kıpçak Türk Lehçelerinde de tana şeklinde görülmeğe başlar. Bugünkü Kırgızlar da tohuma, yine danı derler.